Το «Άγιο Όρος της Πελοποννήσου» στην αγκαλία του Λούσιου, η ξακουστή ∆ηµητσάνα.
Όποια ώρα της ηµέρας κι αν την αντικρύσετε, γοητεύει. Αν όµως είναι η ώρα που ο ήλιος γέρνει προς τη δύση του, τότε η εικόνα καθηλώνει µε την υποβλητική οµορφιά της. Χτισµένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης, Τεύθις, αναφέρεται σε πατριαρχικό έγγραφο του 963 µ.Χ. µε την ίδρυση της Μονής Φιλοσόφου. Από το υψηλό µεγαλείο της, ατενίζει, αρχοντικά, τη χλοερή πεδιάδα της Μεγαλόπολης.
Υπόδειγµα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής µε αρκετά πανύψηλα πέτρινα κτήρια, πυκνή «συγκεντρωτική» δόµηση, σε αµφιθεατρική διάταξη, µε τα λιθόστρωτα δροµάκια της, θυµίζει και τους άλλους αρκαδικούς οικισµούς παραµένει, όµως, αυτή και µόνο αυτή, µε τη δική της κυρίαρχη προσωπικότητα.
Περπατήστε στα στενά δροµάκια και δείτε τους ανδριάντες Γρηγορίου Ε’ και Παλαιών Πατρών Γερµανού, το αρχαίο κάστρο, στην κορυφή του λόφου, το τρίτοξο πέτρινο µουσείο που λειτουργεί στην είσοδο της πόλης, το εκκλησιαστικό µουσείο που λειτουργεί στο ανακαινισµένο σπίτι Γρηγορίου του Ε’. Μην παραλείψετε τη Βιβλιοθήκη, στεγασµένη σε κτήριο του 19ου αιώνα, στη θέση της φηµισµένης Σχολής. Η βιβλιοθήκη περιέχει σπάνιες εκδόσεις, κώδικες, πλούσιο ιστορικό αρχείο µε σύνολο πάνω από 35.000 τόµους. Φιλοξενούνται, επίσης, δύο Συλλογές µε αρχαιολογικό και λαογραφικό υλικό, εκτίθεται η σέλα του αλόγου του Παπαφλέσσα και η λάρνακα µε τα οστά του Παλαιών Πατρών Γερµανού!
Στη συνέχεια, θαυµάστε το υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, έξοχο δείγµα αξιοποίησης της δύναµης του νερού. Θα δούµε, εδώ, σε λειτουργία το µύλο που αλέθει δηµητριακά, το βυρσοδεψείο, τον µπαρουτόµυλο και τη νεροτριβή.
Η ∆ηµητσάνα έπαιξε µεγάλο ρόλο στη διάρκεια της Μεγάλης Επανάστασης του 1821 και ήταν συνυφασµένη µε την εγκατάσταση και λειτουργία των ονοµαστών Μπαρουτόµυλων της ∆ηµητσάνας. Στον απελευθερωτικό αγώνα, η πόλη στάθηκε το µεγαλύτερο κέντρο ανεφοδιασµού, σε πυρίτιδα, του µαχόµενου στρατού. Μπαρουταποθήκη είπαν τη ∆ηµητσάνα, δικαιολογηµένα, αφού δεκατέσσερις «µύλοι» τροφοδοτούσαν Μοριά και Ρούµελη. Η έκρηξη της Eπανάστασης βρήκε τη ∆ηµητσάνα µε εβδοµήντα επτά τόνους µπαρούτι.
